Co do zasady, posiadanie na własny użytek nawet nieznacznej ilości narkotyku, jest przestępstwem ściganym z urzędu. Skutkiem popełnienia go jest pociągnięcie posiadacza do odpowiedzialności karnej i prowadzenie spraw sądowych przeciwko niemu. Istnieją jednak wyjątki.
Posiadanie śladowej ilości narkotyków wg ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, nie stanowi przestępstwa, o ile ilość ta jest tak znikoma, że nie może wywołać u człowieka skutku odurzenia. Mowa tu o przypadkach orzecznistwa sądu w sprawach posiadania np. osadu po marihuanie, amfetaminie lun innym środku, który pozostał w miejscu jego przechowywania, takim jak szklana fifka lub strunowa torebka.
Przestępstwo posiadania narkotyku nie może zostać popełnione nieumyślnie. Warunkiem koniecznym do pociągnięcia oskarżonego do odpowiedzialności karnej jest zatem jego pełna wiedza o posiadaniu substancji narkotycznej.
Co więcej, przestępstwa nie stanowi także posiadanie narkotyków przez nieletniego, czyli osobę, która w dniu popełnienia czynu nie miała ukończonych 17 lat. W przypadku zatrzymania nieletniego posiadającego przy sobie narkotyki przez policję, nie poniesie on odpowiedzialności karnej za przestępstwo, a jedynie za ten czyn przed Sądem Rodzinnym w postępowaniu w sprawie nieletnich. Nieletniemu w takim przypadku grożą jedynie środki wychowawcze, jak nadzór kuratora, umieszczenie w ośrodku wychowawczym lub, w najgorszym przypadku, w zakładzie poprawczym.
Zdarza się również, że osoba zatrzymana posiada narkotyki na własny użytek, o tak błahym charakterze, że nie może to być uznane za przestępstwo i nie powinno pociągać do odpowiedzialności karnej, gdyż w myśl prawa, społeczna szkodliwość takiego czynu była znikoma.
Należy jednak pamiętać, że mimo tego, że w powyższych przypadkach nie powinno dojść do wszczęcia postępowania, osoby sprawujące funkcje organów ścigania mają różne poglądy na temat społecznej szkodliwości posiadania nawet niewielkiej ilości narkotyków, a to właśnie od nich zależy dalszy los zatrzymanego.
