Większość z nas zakupy robi niemal codziennie. Zarówno sprzedającemu, jak i kupującemu przysługują określone prawa i obowiązki. Poznaj konstytucyjne przepisy, które chronią działalność konsumencką, bezpieczeństwo i prywatność podczas nabywania przedmiotów. Sprawdź, do jakich instytucji można się zgłosić, gdy zostanie naruszony nasz ekonomiczny interes.
Zakupy a świadomość konsumencka
Według badania „Społeczna odpowiedzialność konsumenta w dobie pandemii w Polsce i wybranych krajach UE” obecnie aż 39% ankietowanych bardziej interesuje się prawami, jakie przysługują im podczas codziennych zakupów. Rosnąca świadomość konsumencka jest bardzo pozytywnym trendem ostatnich lat. Tym samym mocno wzrasta liczba skarg kierowanych do wyspecjalizowanych rzeczników. Polacy najczęściej skarżą się na usługi telekomunikacyjne, a w ostatnim okresie również na branżę turystyczną i opiekę zdrowotną.
Kim jest według prawa konsument? Kodeks Cywilny określa tak osobę, która nabywa od przedsiębiorcy towar lub usługę w celu bezpośrednio niezwiązanym z prowadzoną przez nią działalnością gospodarczą czy też zawodową.
Jak można egzekwować swoje handlowe przywileje? Najważniejszą instytucją, która stoi na straży praw konsumenckich, jest Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Inspekcja Handlowa będąca ramieniem UOKiK-u jest wyspecjalizowanym organem kontroli, który zajmuje się dozorem w terenie. Poszkodowani klienci mogą również zgłaszać swoje skargi do powiatowych rzeczników konsumentów.
Prawa konsumenta w Polsce
Zakres każdej formy ochrony powinna określać ustawa. W przypadku legislacji dotyczącej konsumenta mamy do czynienia z kilkoma rozproszonymi aktami, których celem jest łączne zabezpieczenie jego uprawnień.
1. Prawo do ochrony zdrowia i życia
Jest to jedno z podstawowych praw konstytucyjnych konsumenta w Polsce. Jego celem jest ochrona użytkowników i najemców przed działaniami, które mogłyby zagrozić ich życiu, zdrowiu lub bezpieczeństwu.
Dodatkowo przepisy zabezpieczają przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi. W zakres tego przepisu wchodzi również odpowiedzialność za produkt i gwarancja jego bezpieczeństwa. Pierwszy z wymienionych przepisów reguluje kwestie odszkodowania w wyniku oferowania przez sprzedawcę produktów narażających konsumentów na niebezpieczeństwo. Drugi zaś ma prewencyjny i kontrolny charakter.
2. Prawo do prywatności
Zagwarantowana konstytucyjnie ochrona przed naruszeniem prywatności zabezpiecza również przed bezprawnymi praktykami sprzedażowymi. Obejmuje również kwestie związane z danymi osobowymi. Każdy sprzedawca musi pamiętać, że takie informacje mogą być przetwarzane tylko w określonych sytuacjach, które zostały uwzględnione w przepisach RODO. Ten przykład prawa konsumenckiego gwarantuje również wolność od niepokojenia w miejscach, których klient nie uważa za odpowiednie do kontaktów o charakterze handlowym.
3. Prawo do informacji
Przepis ten chroni prywatny pożytek konsumentów. Gwarantuje dostęp do pełnej informacji o przedmiocie zakupu. Przedsiębiorca narusza zbiorowe interesy nabywców, gdy nie udziela rzetelnych i prawdziwych danych o oferowanych usługach i produktach. Wśród kwestii związanych z powyższym rozporządzeniem wyróżnić można:
• ochronę przed nadużyciem i uciążliwą reklamą;
• informacje wprowadzające w błąd;
• informacje dotyczące żywności;
4. Prawo do ochrony interesu ekonomicznego
Konsument jest zabezpieczony przy zawieraniu umowy przed jej krzywdzącą treścią oraz niewłaściwą jakością świadczenia. Ostatni z wymienionych punktów nierozłącznie związany jest z prawem do odstąpienia od umowy i reklamacji. Pierwsze uprawnienie umożliwia zgodnie z nazwą odstąpić od umowy zawartej na odległość bez konieczności podawania powodu zwrotu w ciągu 14 dni od daty zakupu. To kupujący ponosi koszt wypowiedzenia. Drugie na podstawie rękojmi lub gwarancji umożliwia zareklamowanie towaru niezgodnego z umową.
Przedstawione punkty stanowią najważniejszą część uprawnień przysługujących konsumentom w Polsce. Wyróżniamy również np.: prawo do edukacji konsumenckiej, prawo do wyboru czy prawo do wysłuchania głosu klienta. Pamiętajmy, że we wszelkich przepisach to konsument jest jednostką słabszą w relacji z przedsiębiorcą.
Zobacz też: Amazon.pl wystartował. Jak zmieni się polski rynek e-commerce.