MAŁA CZARNA - PIĆ, NIE PIĆ?

Wielu z Nas nie wyobraża sobie rozpoczęcia dnia bez filiżanki ulubionej, aromatycznej kawy. Jednak nie wszyscy zdajemy sobie sprawę, że ten napój oprócz właściwości pobudzających i orzeźwiających wypijany w nadmiarze może być szkodliwy dla naszego zdrowia.
Nazwa kawy pochodzi od arabskiego kawa. Kawa to napój sporządzony z palonych, a następnie zmielonych lub poddanych procesowi instantyzacji ziaren kakaowca, zwykle podawany na gorąco. Ziarno kawy jest owocem drzewa kakaowego Coffea uprawianego w strefie tropikalnej. Pochodzi z Etiopii, gdzie pierwsze zapiski na jej temat sięgają X wieku, natomiast na naszym kontynencie pojawiła się dopiero około XVI wieku. Obecnie największe plantacje znajdują się w Ameryce Południowej, Środkowej oraz Afryce. 1/3 światowej produkcji kawy pochodzi z Brazylii. Kawa należy do jednej z najpopularniejszych używek na świecie i główne źródło kofeiny (filiżanka kawy czarnej zawiera 70-140mg kofeiny). Rocznie produkuję się około 6,7 miliona ton kawy.
W ziarnach kawy znajduję się pewna ilość składników pokarmowych, ale są to niestety ilości śladowe. Średnio 2 filiżanki kawy dziennie pokrywają zaledwie 3 proc. zapotrzebowania na magnez i poniżej 1 proc. na składniki takie jak żelazo, cynk i wapń. Jest natomiast dobrym źródłem witaminy PP. Nie bez znaczenia jest również fakt, że 100 ml naparu bez cukru zawiera tylko 2 kcal wartości energetycznej. Kofeina jest substancją pobudzającą, która szybko wchłania się z przewodu pokarmowego. Jej działanie polega głównie na zwiększaniu wydzielania adrenaliny, pobudzeniu ośrodkowego układu nerwowego a także dodatkowo działa na rozszerzenie naczyń krwionośnych (mózgowych, wieńcowych, mięśni szkieletowych), przez co wspomaga wydolność organizmu i zdolność koncentracji. Kofeina gwarantuje sprawność myślenia, pobudza wydzielanie soku żołądkowego, niweluje bezsenność oraz działa moczopędnie. Niektóre badania dowodzą, że kawa pita w umiarkowanych ilościach wpływa pozytywnie ma metabolizm poprzez przyśpieszenie jego tempa działania, a tym samym zwiększa tempo przemian lipidów i pomaga zapobiec zmęczeniu mięśni. Dodatkowo polepsza perystaltykę jelit, zmniejsza u mężczyzn ryzyko wystąpienia kamicy żółciowej, zmniejsza ryzyko zachorowania na chorobą Parkinsona oraz spada ryzyko zachorowania na raka jelita i wątroby. Jednak spożywana w nadmiarze może wywołać uczucie nerwowości, niepokoju i rozdrażnienia, co prowadzi do tzw. kofeinizmu. Podobnie jak herbata wpływa na żółknięcie zębów i może prowadzić do próchnicy. Nieznacznie zmniejsza płodność zarówno u mężczyzn jak i kobiet. Spożycie dużej ilość kawy przez kobietę w ciąży może zwiększać prawdopodobieństwo małej masy urodzeniowej dziecka, porodu przedwczesnego a nawet martwego urodzenia, dlatego zalecane jest, aby kobiety w ciąży unikały kawy (ewentualnie kawa zbożowa typu Inka). W dużym stopniu powoduje skok cholesterolu zwłaszcza tego „złego” LDL i obniża stężenie „dobrego „ HDL, zwiększa tym samym prawdopodobieństwo wystąpienia ataku serca u osób o wolniejszym metabolizmie. Może spowodować niestrawność. Nie ma zgodności czy codzienne picie kawy prowadzi do rozwoju nadciśnienia tętniczego. Niektóre badania wykazały, że 2-3 filiżanki kawy dziennie podnoszą ciśnienie skurczowe oraz rozkurczowe, zarówno u kobiet jak i u mężczyzn, ale jednocześnie po 2-3 filiżankach spożywania kofeiny dochodzi do tolerancji organizmu na ten składnik i nie obserwuje się dalszego podnoszenia ciśnienia krwi. Natomiast po 12-24 godzinach abstynencji organizm ponownie może reagować skokiem ciśnienia. Wrażliwość na działanie kofeiny rośnie z wiekiem. Najbardziej narażone na gwałtowne skoki ciśnienia są osoby w podeszłym wieku, pijące kawę od czasu do czasu. Kofeina uznawana jest za substancje o działaniu erogenicznym, co powoduje zwiększenie ilości wolnych kwasów tłuszczowych w osoczu, które wykorzystywane są przez mięśnie, dlatego tak bardzo lubią ją sportowcy. Oznacza to nic innego jak oszczędność zapasów glikogenu mięśniowego, przez co zwiększ się wytrzymałość zawodnika. Jednak należy pamiętać, że zawartość 12mg/l kofeiny w moczu uznawana jest za doping. Kofeina potęguje działanie leków przeciwbólowych, ale zmniejsza skuteczność działania leków uspakajających. Niektóre antybiotyki mogą osłabić wydalanie kofeiny z organizmu. Dość częstą interakcją jest połączenie działania teofiliny (lek rozszerzający oskrzela) ze względu na podobny charakter działania w organizmie. Spożywanie 2-3 filiżanek kawy dziennie może spowodować u osób stosujących te leki, bóle głowy, bezsenność, pobudzenie i przyśpieszoną prace serca.
Większość naukowców zaleca spożywanie do 500 mg kofeiny dziennie, co przekłada się na około 4 filiżanki kawy. Przyjmuje się, że kawa w tej ilości nie tylko nie jest szkodliwa, ale może nawet pozytywnie wpływać na organizm człowieka. W przypadku spożycia większej dawki kawy występować mogą wyżej wymienione skutki negatywne. Powyżej 1000 mg kofeina staje się trująca. Dokładna granica toksyczności zależy od naszych zwyczajów żywieniowych, wieku, płci, masy ciała oraz od właściwej danej osobie odporności na ten związek chemiczny.