Zagadnienie czasu wolnego stało się we współczesnych przemianach jednym z istotniejszych zagadnień w sferze społecznej. Swoiste przyśpieszenie czasu podkreśliło wzrost znaczenia wolnych dni, w czasie których człowiek może dobrowolnie oddawać się zajęciom rodzinnym, społecznym, relaksującym, własnemu rozwojowi i rozrywce. Kształtowanie osobowości i życia osobistego człowieka zależy od indywidualnych czynników genetycznych, wychowawczych a także od poziomu wykształcenia, osobistych upodobań i wartości. Nasze decyzje dotyczące sposobu spędzania wolnego czasu są na tyle ważne, że określają nas samych oraz rysują obraz naszego ja w oczach innych.
„Wartość człowieka poznajemy niezawodnie po tym, jak on umie spędzać czas wolny”.
K.H.Waggerl
W obecnych czasach praca najbardziej wpływa na społeczną i osobistą sytuację ludzi. Brak czasu − to hasło, które słyszymy bardzo często od znajomych w ramach odmowy, gdy chcą wyciągnąć nas na domowe party lub spektakl w sobotni wieczór. Jak jest naprawdę, czy Polacy rzeczywiście pracują od świtu do zmierzchu, by utrzymać swój status, czy to wina złego gospodarowania czasem, a może to zwykła wymówka?
Potoczne „brak czasu” traktowany jest jako synonim takich określeń, jak: szybkie tempo życia, nerwowy tryb pracy, trudności pogodzenia obowiązków zawodowych z domowo-rodzinnymi. Biorąc pod uwagę powszechność posługiwania się tym pojęciem można stwierdzić, że poczucie braku czasu jest zjawiskiem powszechnym i nasilającym się w ciągu ostatnich kilku lat. Poczucie braku czasu spędza sen z powiek co czwartemu Polakowi, zaś prawie dwóch na pięciu dorosłych obywateli odczuwa nadmiar wolnego czasu. No cóż… czas to pieniądz. W dobie współczesnego rozwoju cywilizacji zmienia się kultura, a wraz z nią pojęcie czasu i sposób jego spędzania.
Sytuację związaną z ilością wolnego czasu w sposób najistotniejszy definiuje nie sam fakt zatrudnienia, lecz to, ile godzin spędzamy w pracy. Wśród osób pracujących niedomiar czasu najdotkliwiej odczuwają pracownicy fizyczno-umysłowi oraz prywatni przedsiębiorcy, dalsze miejsca zajmuje grupa kierownicza i inteligencja.
Na co Polakom przede wszystkim brakuje czasu? Jest to lista potrzeb bardzo zróżnicowana, na której obok snu, wypoczynku, życia rodzinnego, potrzeb kulturalnych, towarzyskich figuruje również brak czasu na pielęgnowanie więzi z najbliższymi, czyli miłość, rozmowy z dziećmi, normalne życie. Przytłaczający jest fakt, iż nie wystarcza nam czasu nie tylko na kulturę, ale także na sprawy rodzinne, wychowawcze. Praca zawodowa wkracza w życie osobiste, zabierając czas oficjalnie zarezerwowany dla rodziny. Niewielka ilość czasu wolnego obrazuje szybkie ,,tempo” życia, wynikające z nasilenie obowiązków zawodowych. W ciągu ostatnich dwóch lat zmalała ilość czasu wolnego, zarezerwowanego do osobistej dyspozycji osób pracujących.
Polacy najbardziej lubią spędzać czas wolny w domu…
Badania dowodzą, że przeciętny Polak weekend spędza przed telewizorem, bez względu na wiek! Można więc powiedzieć, że w stylach życia Polaków dominuje domowo-rodzinny weekend. Nie oznacza to oczywiście, że czas wolny w domowym zaciszu to wszystko, co chcielibyśmy robić dla własnego relaksu. Często „udomowiony” sposób spędzania czasu zamienilibyśmy na pozadomowe formy rekreacyjno-kulturowe. Jednak dla wielu pozostaje to w sferze marzeń. Może jest po prostu tak, że po całym tygodniu bieganiny, wysiłku umysłowego i stresu chcemy poczuć klimat rodzinnej atmosfery, może wynika to z lenistwa, a może po prostu wciąż za mało zarabiamy, by mieć na rozrywki weekendowe? Nasuwa się pytanie: czy Polacy spędzają weekend tak, jak chcą, czy tak jak muszą? Okazuje się, że czas zarezerwowany dla nas poświęcamy zaległością domowym, takim jak pranie, sprzątanie, gotowanie. Związane jest to ze stylem przyjętym w gospodarstwie domowym. Nic więc dziwnego, że większość czasu wolnego wykonuje się z przyzwyczajenia, bez możliwości oderwania się od rutyny.
Oglądanie telewizji to najprostsza forma spędzania wolnego czasu, nie wymaga od nas niczego, nawet wysiłku umysłowego. Polacy średnio 3 godziny i 42 minuty dzinnie spędzają przed telewizorem. (Źródło: TNS OBP).
A co z kulturą?
Czy poza wykonywaniem wszelkich koniecznych obowiązków zawodowych, społecznych potrafimy wygospodarować czas na uczestnictwo w kulturze. Niezwykle istotne dla płynnego rozwoju społeczeństwa są czynności duchowe, czyli inaczej estetyczne, ideowe, kulturowe. Kultura przenika nasze życie codzienne poprze lektury książek, czasopism, czas spędzony w kinie, teatrze, na koncercie. Jak widzieliśmy, w porównaniu z innymi, te czynności nie cieszą się największą popularnością. Jednak poziom uczestnictwa w kulturze jest indywidualną cechą przypisaną jako wyróżnik danej grupy.
Nasze życie kulturowe zastąpiła telewizja. Polacy traktują telewizje jako środek przekazu wszelkich obrazów kulturowych w wystarczającym stopniu. To wszystko kosztem instytucji artystycznych, tylko nieliczni odwiedzają operę, teatr, kino.
Badania OBOP-u pokazują, że tylko co czwarty Polak (23 proc.) czyta codzienne gazety, a 28 proc. wcale nie bierze ich do ręki. Socjologowie podkreślają, że oprócz spadku aktywności uczęszczania do miejsc kultury, zaobserwowano również powszechnie zmniejszenie znaczenia kultury w życiu Polaków. Nie można zgonić tego zjawiska wyłącznie na problematykę „kryzysową” czy wzrost cen książek oraz biletów. Niewątpliwie problemy ekonomiczne w społeczeństwie są jedną z najistotniejszych przyczyn spadku uczestnictwa w kulturze wyższej. Innym powodem są zmiany gustu Polaków co do wyboru dziedzin kulturowych. To jaki styl życia przyjmujemy w większości decyduje wykształcenie, wychowanie, dobra kondycja materialna oraz dysponowanie czasem wolnym. To dość dużo, by być uczestnikiem wyższej kultury, ale czy nie warto postarać się uwolnić od zdominowania telewizora i zobaczyć coś więcej?
Jak jest naprawdę?
Jednak stwierdzenie, że Polacy są zupełnie bierni w układaniu swoich planów dotyczących wypoczynku byłoby nieprawdziwe. Krzywdzące było by takie określenie o Polakach, ponieważ w ostatnich latach zwiększa się nasze zainteresowanie podróżami, sportem, ogrodnictwem itp., a więc można żyć bardziej kulturalnie. Obserwując społeczeństwo zauważa się, że istnieją grupy Polaków, urozmaicające swój czas wolny, na podstawie tych spostrzeżeń można wyróżnić typologię Polaków według form odpoczynku. Te kryteria są niestety ściśle związane z poziomem dochodów, nie sposób ukryć faktu, iż osoba, zarabiająca 1000 zł schodzi na pewnego rodzaju margines bierności społecznej, zaś Polacy o wyższej majętności nie nudzą się przed telewizorem w wolny wieczór. Szacuje się, że około 50 procent Polaków rezygnuje z udziału w kulturze ze względów finansowych. Najliczniejszą grupę stanowią, ci którzy wybierają telewizor i beztroskie wpatrywanie się w ekran. Znamy również inną, bardziej aktywną formę spędzania wolnego czasu jest nią ogrodnictwo, połączone z grillowaniem. Polacy lubią cieszyć się krótkim okresem wiosenno-letnim przy wspólnym grillowaniu w zaciszu działkowym. Popularni są sportowcy, starają się żyć coraz zdrowiej, dbają o zdrowy styl życia najczęściej jeżdżąc na rowerze, pływając, grając w piłkę nożną. Wyróżniona została również nowa grupa, lubiąca wszelkie wynalazki technologii, pasjonująca się nowościami świata elektroniki. Przyjęli nazwę nerdy, jest to angielski termin i oznacza osobę ze świata nowych technologii i gier komputerowych. Kolejni, równie liczni jak tradycjonaliści są kupcy, jak sama nazwa wskazuje to wytrawni zakupoholicy, dla których największą rozrywką jest shoppingowanie w centrach handlowych.
Pochwały należą się aktywnym turystą, podróżnikom pełnym pasji i zapału. Czas wolny to dla nich poznawanie, oglądanie i zwiedzanie. Są wśród nas również tacy, którzy nie potrafią obyć się bez informacji nawet podczas zasłużonego urlopu śledzą serwisy informacyjne, żartobliwie określani infoćmunami. Ostatnia wyodrębniona grupa to automaniacy, są to najczęściej mężczyźni charakteryzujący się wielkim zamiłowaniem do samochodów.
Dodatkowym kryterium w wyodrębnieniu osób spędzających wolny czas jest typ osobowości. Osoby dojrzałe częściej niż inni czytają książki, korzystają z Internetu, zaś rzadziej wybierają telewizję. Sceptycy częściej oddają się lenistwu lub podróżują poza miasto. Zdobywcy z kolei słuchają muzyki, często korzystają z Internetu, bywają w restauracjach, pubach, dyskotekach, uprawiają sport i chcieli by uprawiać go więcej. Tradycjonaliści kładą nacisk na czas spędzony z rodziną, najbardziej cenią spotkania z przyjaciółmi, krewnymi w cichym, działkowym terenie. Swojacy pracują na działce, chodzą na zakupy. Zaś sfrustrowani nawet nie marzą o czymś szczególnym, co mogli by robić w wolnych chwilach.
Czas wolny jest dla wszystkich, ale tylko ciekawie spędzony jest udany, wspominany i po porostu przyjemny. Wszelkie dane, analizy potwierdzają, że Polacy nie potrafią dobrze spędzać wolnego czasu. Wpływa na to wiele czynników. Przykry jest sam fakt, że nie każdy w dzisiejszej Polsce może pozwolić sobie na kupno dobrej książki lub płyty, pójście na ciekawy spektakl, wyjazd w nieznane zakątki świata. Te wszystkie formy spędzania wolnego czasu należą się każdej pracującej osobie, zostaje jednak nadzieja, że po latach licznych zmian, modernizacji, uwspółcześnienia nasze społeczeństwo będzie mogło być bardziej aktywne i pomysłowe w sposobach spędzania wolnych chwil.
Źródło: CBOS, Czas wolny Polaków, Październik 2010,
Wyślij e-mail .
