Techniki, jakimi się posługuje psychoterapeuta („dialog terapeutyczny” , „analiza genogramu”, hipnoza, psychodrama), oraz przebieg terapii w warunkach spotkań indywidualnych, czy grupowych nie decydują o skuteczności leczenia. Istotne są natomiast: kierunek i treść samej psychoterapii. Wspomniane oddziaływania psychospołeczne pobudzają procesy psychiczne, toczące się w umyśle pacjenta i nadają im określony kierunek - w ten sposób leczenie dokonuje się u pacjenta w konsekwencji własnej, nieraz trudnej aktywności. W tym zakresie psychoterapia najbardziej różni się od innych rodzajów leczenia. Psychoterapeuta nie może więc realizować celu terapii sam – niezbędna jest aktywna współpraca pacjenta, bo to on – jego motywacja i determinacja – stanowią o efektywności i postępie psychoterapii.
W konsekwencji psychoterapii dochodzi do urealniania samooceny, poszerzania wiedzy o sobie i dostrzegania swoich potencjalnych możliwości, a w wyniku terapii grupowej - doświadczenia ponownego przeżycia procesów socjalizacji.