Poligrafia od podstaw – etapy i rodzaje prac poligraficznych
Mimo że druki kojarzą się zwykle specjalistycznie, spotkać możemy je na każdym kroku, niemal w każdej dziedzinie życia. Jakie są więc produkty i rodzaje usług poligraficznych? Na czym polega praca drukarni?
Poligrafia to inaczej technika wytwarzania i powielania druków. Jest to szerokie pojęcie obejmujące tradycyjne usługi drukarskie, introligatorskie, druki na różnych materiałach, a także usługi grafików i projektantów. Usługi poligraficzne można zaliczyć do branży produkcyjnej – w wyniku zleconej usługi otrzymujemy gotowy produkt. Ze względu jednak na liczne rodzaje używanej technologii, może on mieć bardzo różny charakter i formę.
Historia poligrafii w pigułce
Technologie poligraficzne zmieniały się przez lata, a ich rozwój przebiegał, a nawet przebiega do tej pory, w szybkim tempie. Dzisiejsze metody drukowania, powielania, a także przygotowywania projektów na skalę przemysłową, mają niewiele wspólnego z tym, jak proces ten wyglądał kiedyś. Usługi poligraficzne to branża, wydawałoby się, stosunkowo młoda, jednak jej korzenie sięgają nawet pierwszego wieku naszej ery. Wtedy to na Dalekim Wschodzie wynaleziono papier, który miał stać się nośnikiem i nieodłącznym elementem drukarstwa. Pierwsze znane druki drzeworytniczne odbite na papierze pochodzą z Chin, z VIIw.
Przełomowym momentem w historii druku było jednak bez wątpienia opracowanie aparatury do odlewania czcionek i prasy drukarskiej przez Johannes’a Gutenberg’a w XVw. Założył on pierwsze swego rodzaju duże wydawnictwo, a także opracował kroje pisma oraz podstawowe zasady składu tekstu. Jego metoda dała początek drukarstwu przemysłowemu, na nieznaną dotąd skalę, dzięki czemu materiały drukowane stały się bardziej dostępne dla masowego odbiorcy.
Dziś, dzięki rozwojowi techniki komputerowej, poligrafia stała się ważnym elementem gospodarki. Drukarnie mogą obsługiwać zlecenia na skalę światową, a jednocześnie są w stanie drukować od ręki, na zlecenia indywidualne. Procesowi drukowania, na każdym etapie towarzyszą komputery – od projektu, do końcowego wykonania produktu. Dzięki rozwojowi technologii przebieg tych prac uległ znacznemu przyspieszeniu oraz udoskonaleniu. W zależności od urządzenia, drukowanie jest możliwe na małą i wielkopowierzchniową skalę, z użyciem zróżnicowanych materiałów i z wykorzystaniem różnorodnych technik.
Realizacja zlecenia poligraficznego - etapy
Usługi poligraficzne obejmują prace od początku do końca powstania gotowego produktu. Pierwszym etapem jest projektowanie, a następnie przygotowanie projektu do druku (tzw. „prepress”). Proces ten może przebiegać analogowo (mechanicznie) lub cyfrowo (elektronicznie). W jego zakresie jest tworzenie i obróbka projektów graficznych, tekstowych czy rysunkowych, przy czym – w zależności od techniki późniejszego nanoszenia druku, wzory te powinny mieć określone wymiary i parametry. Pracom projektowym najczęściej jednak asystuje różnego rodzaju sprzęt elektroniczny.
Gdy projekt zostanie już odpowiednio przygotowany i zabezpieczony, można przejść do właściwych prac drukarskich. W dzisiejszych czasach technik drukowania jest naprawdę wiele. Każda z nich daje inne możliwości i jest wykorzystywana przy innego typu zleceniach.
Wyróżnia się trzy główne rodzaje druku:
Drukowanie z formą – gdzie farba jest nanoszona na matrycę, która przyjmuje kształt odbijanego druku. Metoda ta dzieli się na: drukowanie płaskie, wypukłe, wklęsłe i farboprzenikalne. W zakresie każdego z wymienionych rodzajów, można rozróżnić kilka odrębnych technik. Najpopularniejsze z nich to: druk offsetowy, typooffsetowy, rotagrawiura, tampondruk, sitodruk.
Drukowanie bezformowe – gdzie nadruk wykonywany jest bezpośrednio, np. poprzez nakierowanie tuszu na materiał (ink-jet, czyli metoda stosowana powszechnie w drukarkach np. do użytku domowego), umieszczenie nadruku pod wpływem wysokiej temperatury, a także cyfrowo (gdzie materiały do druku są dostarczane w postaci danych komputerowych).
Drukowanie bezfarbowe – gdzie druk powstaje bez użycia farby, a np. za pośrednictwem temperatury, czy wyładowań iskrowych, czy substancji chemicznych.
Usługi poligraficzne często obejmują nie tylko sam druk, ale również czynności związane z obróbką produktu do formy końcowej. Do tego typu prac zalicza się: usługi introligatorskie (oprawianie druków), uszlachetnianie druku, czy spedycję.
Druk może być też klasyfikowany ze względu na postać podłoża (powierzchni drukowanej), sposób przenoszenia obrazu, zadruk (jednostronny lub dwustronny), czy kolorystykę druku. Drukarstwo jest powszechnie uważne za rzemiosło, a jego produkty są najczęściej związane z handlem lub mają charakter funkcjonalny. Istnieją jednak również artystyczne formy druku, takie jak np.: drzeworyt, gipsoryt, litografia, akwaforta, czy mezzotinta.
Produkty poligraficzne
Druki otaczają nas na każdym kroku. Mimo, że w ostatnich latach znacząco wzrosła ilość publikacji cyfrowych, różnego rodzaju materiały drukowane wciąż nie słabną na popularnosci. Wciąż zadrukowane są dokumentacje, literatura, gazety, magazyny, opakowania, plakaty, notatniki, kalendarze,fototapety, zaproszenia, odzież, a także wiele innych przedmiotów użytku codziennego.
Jedną z najpopularniejszych usług zlecanych drukarniom jest wykonywanie druków akcydensowych. Są to wyroby poligraficzne tzw. „inne”, ograniczające się zwykle do jednego arkusza. Mogą one mieć charakter okolicznościowy, informacyjny lub opakowaniowy, nie są jednak książką, gazetą ani stricte opakowaniem. Potocznie akcydensami często określa się ulotki i różnego rodzaju materiały reklamowe, etykiety, druki zawierające logo (np. papeteria, wizytówki). Do akcydensów możemy zaliczyć także: bilety, kwestionariusze, znaczki pocztowe, mapy, metki, banknoty, rozkłady jazdy, dokumenty urzędowe, banderole.
Kim jest technik poligraf?
Przede wszystkim należy zaznaczyć, że poligrafia, wbrew pozorom nie jest prosta i wymaga stosownych kwalifikacji. By rozpocząć pracę w zakładzie poligraficznym należy mieć specjalistyczne wykształcenie, minimum zawodowe lub techniczne. By jednak aplikować na wyższe stanowisko, często wymagane jest wyższe wykształcenie techniczne. Osoby zainteresowane pracą w drukarni powinny mieć zdolności manualne oraz charakteryzować się cierpliwością i dokładnością. Najczęstsze zawody funkcjonujące w ramach usług poligraficznych to: fotograf, operator maszyn, redaktor techniczny, osoba składająca teksty, kopista, czy technolog poligrafii.