Badania wykopaliskowe można podzielić na kilka kategorii:
Ø Badania rozpoznawcze. Polegają na założeniu wykopów sondażowych, które nie pokrywają całego stanowiska w celu wstępnego scharakteryzowania zalegających w danym miejscu obiektów archeologicznych
Ø Badania poprzedzające. Szeroko-płaszczyznowe badania wykopaliskowe na całym obszarze stanowiska / inwestycji, które przeprowadzane są przed podjęciem prac budowlanych.
Ø Badania ratownicze. Szeroko-płaszczyznowe badania wykopaliskowe na całym obszarze stanowiska / inwestycji, które są przeprowadzane po wstrzymaniu prac budowlanych w przypadku natrafienia na obiekty archeologiczne w trakcie ziemnych prac budowlanych.
Ø Badania stacjonarne. Najczęściej wieloletnie badania wykopaliskowe na stanowiskach o szczególnej wartości poznawczej i kulturowej. Najczęściej przeprowadzane przez jednostki naukowe (Muzea, Instytuty uniwersyteckie, Instytuty badawcze) Ta kategoria należy do badań o charakterze nie komercyjnym.
Wszystkie wyżej wymienione kategorie charakteryzują się wspólną metodyką prac badawczych, która polega na odsłonięciu humusu, następnie na eksploracji obiektów przy jednoczesnym dokumentowaniu ich w formie fotografii, dokumentacji rysunkowej oraz odpowiednich pomiarów geodezyjnych.
Czas wykonywanego zlecenia będzie uzależniony od powierzchni i nawarstwień kulturowych na danym stanowisku. W szczególnych przypadkach może dochodzić do 6 miesięcy.
W przypadku badań wykopaliskowych, szczegółowa kalkulacja kosztów jest bardzo utrudniona. Należy pamiętać, iż w praktyce ustalenie faktycznego kosztu przeprowadzonych badań jest możliwe dopiero po ich zakończeniu.
Na koszt archeologicznych badań wykopaliskowych wpływają:
Ø powierzchnia obszaru objętego badaniami
Ø rodzaj stanowisk archeologicznych, na których badania będą prowadzone
Ø możliwość użycia ciężkiego sprzętu w fazie zdjęcia humusu (warstwa powierzchniowa, darń) na terenie przeznaczonym do badań
Ø warunki fizjograficzne (zalesienie, rodzaj gleb, szata roślinna itp.)
Ø stratygrafia kulturowa stanowiska (tzw. "ilość faz użytkowania stanowiska")
Ø rodzaje obiektów wchodzących w skład stanowiska
Ø miąższość nawarstwień kulturowych
Ø pora roku, w której są prowadzone badania
Ø analizy specjalistyczne potrzebne do opracowania wyników
Ø koszt opracowania wyników badań